Zum Inhalt (Access key c)Zur Hauptnavigation (Access key h)Zur Unternavigation (Access key u)

Historische achtergrond

De leider van de bouwdirectie van de SS-school "Haus Wewelsburg", Hermann Bartels (links), met Heinrich Himmler (rechts) en bouwaannemer Fritz Scherpeltz (midden) bij een bezoek ter plaatse rond 1936-1937
De leider van de bouwdirectie van de SS-school "Haus Wewelsburg", Hermann Bartels (links), met Heinrich Himmler (rechts) en bouwaannemer Fritz Scherpeltz (midden) bij een bezoek ter plaatse rond 1936-1937

Onder leiding van Heinrich Himmler, Reichsführer-SS, groeide de SS uit tot een van de machtigste organisaties in het Derde Rijk. De SS zag zichzelf als raciale en krijgselite. De concrete invulling van deze opvatting gekoppeld aan een mensverachtend radicaal ideeëngoed heeft miljoenen mensen het leven gekost. 

In 1933 vatte Heinrich Himmler het plan op in Wewelsburg een centrale vergaderplaats voor de Schutzstaffel (SS) te creëren. Eerst dacht hij aan een opleidingscentrum ("Reichsführerschule") voor SS-officiers, maar eind de jaren 1930 werden maatregelen genomen om de Wewelsburg meer en meer om te vormen tot in een afgeschermde, centrale vergaderplaats voor de hoogste SS-officiers. De pleister werd over grote delen van de muren geslagen en de greppel werd verdiept, om het slot een "machtiger" uitzicht te geven, en meer op een burcht te doen lijken. Binnen in de Wewelsburg domineerden Scandinavische symbolen.

Himmler bezocht de Wewelsburg geregeld, alleen of met gasten. Hij kondigde aan de jaarlijkse vergaderingen van groepsleiders ("Gruppenführertreffen", waarbij de hoogste SS-officiers samenkomen) in de Wewelsburg te willen houden. Ook eedafleggingsceremonies moesten hier plaatsvinden. Nog tegen het einde van de oorlog beval Himmler dat de Wewelsburg het "Reichshaus der SS-Gruppenführer" moest worden.

Een plaats van zelfbevestiging

Gruppenführertreffen auf der Wewelsburg, Mitte Juni 1941 - Im Hintergrund ist die Ostfassade der Burg zu erkennen. Burghauptmann Siegfried Taubert (mit Schirmmütze) blickt Richtung Kamera. Reinhard Heydrich ist am linken Rand zu erkennen, die Leiterin der Hauswirtschaft der Wewelsburg, Elfriede Wippermann, am rechten Rand.
Gruppenführertreffen auf der Wewelsburg, Mitte Juni 1941 - Im Hintergrund ist die Ostfassade der Burg zu erkennen. Burghauptmann Siegfried Taubert (mit Schirmmütze) blickt Richtung Kamera. Reinhard Heydrich ist am linken Rand zu erkennen, die Leiterin der Hauswirtschaft der Wewelsburg, Elfriede Wippermann, am rechten Rand.

Het Gruppenführertreffen van 12 tot 15 juni 1941 illustreert duidelijk welke functie de Wewelsburg moest vervullen als ideologisch ontmoetingscentrum. Een week voor het begin van de veldtocht naar Rusland riep Heinrich Himmler de hoogste SS-officiers, die betrokken waren bij het plannen van de SS-missie in het offensief tegen de Sovjet-Unie, hier samen. 

Tot de aanwezigen behoorden onder anderen Reinhard Heydrich (hoofd van de Reichssicherheitshauptamt (de veiligheidsdienst van het Derde Rijk)), Kurt Daluege (hoofd van de Ordnungspolizei) en Karel Wolff (baas van de persoonlijke staf van de Reichsführer-SS). Ook aanwezig waren Friedrich Jeckeln, Erich von dem Bach-Zelewski, Adolf Prützmann en andere hooggeplaatste SS-officiers die in het kader van de bezettingspolitiek hogere SS- en politiefuncties in de Sovjet-Unie zouden gaan bekleden.

Concrete beslissingen werden er niet meer genomen. Tijdens de besprekingen liep het bericht al binnen uit Berlijn dat de aanval was ingezet. In plaats daarvan werd de bijeenkomst benut om nogmaals samen te komen in de wereldbeschouwelijke sfeer van een "Westfaalse burcht" en zich innerlijk voor te bereiden op de "vernietigingsstrijd". 

In het Proces van Neurenberg van 1945-1946 zei von dem Bach-Zelewski dat Himmler in een toespraak tijdens het Gruppenführertreffen in de Wewelsburg had gezegd dat het doel van de veldtocht naar Rusland was "het Slavische ras met dertig miljoen uit te dunnen".

Op de achtergrond is de oostelijke gevel van de burcht zichtbaar. Burghauptmann Siegfried Taubert (met kepie) kijkt naar de camera. Helemaal links op de foto zien we Reinhard Heydrich en helemaal rechts Elfriede Wippermann, die de leiding had over het huishouden in van de Wewelsburg.

Een plaats van grootheidswaan

Bebauungsplan der SS-Burganlage und der Siedlung Wewelsburg mit eingetragenen Parzellen des Dorfes, 1944
Bebauungsplan der SS-Burganlage und der Siedlung Wewelsburg mit eingetragenen Parzellen des Dorfes, 1944

Het voornemen de Wewelsburg te gaan gebruiken als elitaire, centrale vergaderplaats voor de SS, ging gepaard met grootse architecturale plannen. Hoe meer macht Heinrich Himmler en de SS verwierven binnen het Duitse rijk, hoe monumentaler de bouwplannen voor de Wewelsburg werden. 

De plannen voor het gigantische burchtcomplex waren afkomstig van architect Hermann Bartels uit Münster, die daarvoor nauw overleg pleegde met Himmler. Het geplande complex omvatte gebouwen en vestingwallen in een diameter van 600 meter met als middelpunt de noordelijke toren van de Wewelsburg.

Een plaats van lijden

Konzentrationslagerhäftlinge bei der Arbeit im Steinbruch unterhalb der Wewelsburg („Im Knick“), 1940/1941
Konzentrationslagerhäftlinge bei der Arbeit im Steinbruch unterhalb der Wewelsburg („Im Knick“), 1940/1941

De plannen moesten gerealiseerd worden door gevangenen uit een concentratiekamp dat speciaal daarvoor in Wewelsburg werd opgericht. Vanaf 1941 functioneerde dit kamp als zelfstandig hoofdkamp KZ Niederhagen/Wewelsburg. In het nationaalsocialistische kampensysteem stond het op hetzelfde organisatorische niveau als de kampen van Buchenwald en Sachsenhausen. 

Meer dan 3900 gevangenen werden gedeporteerd naar het concentratiekamp Niederhagen-Wewelsburg. Minstens 1229 mensen stierven ter plaatse als gevolg van de arbeids- en leefomstandigheden en de mishandelingen en willekeur van SS-bewakers. Het concentratiekamp in Wewelsburg was echter ook een executieplaats van de Gestapo. Minstens 56 mensen werden gedood op het terrein zelf of op een SS-schietstand niet ver daarvan in het bos.

Historische plaats

Der „SS-Obergruppenführersaal“
Der „SS-Obergruppenführersaal“

Na de Duitse nederlaag in de Slag om Stalingrad in het voorjaar van 1943 werd de bouw stopgezet en het concentratiekamp opgeheven, op een 42-koppig restcommando na. Op 2 april 1945 bevrijdden Amerikaanse soldaten de gevangenen in het concentratiekamp. Eerst had een SS-commando nog geprobeerd de Wewelsburg in de lucht te blazen.

Als overblijfselen van de NS-architectuur zijn twee kamers in de noordelijke toren van de Wewelsburg behouden gebleven: de "grafkelder" en de "zaal van de Obergruppenführer". Beide kamers werden niet gebruikt tijdens het nationaalsocialistisch bewind. Er is geen gestaafde informatie beschikbaar over hun beoogd gebruik. 

Het zonnewielmotief op de vloer van de "zaal van de Obergruppenführer" wordt sinds de jaren 1990 in extreem rechtse kringen over heel de wereld als herkennings- en heilsteken gestileerd en misbruikt.

Herinneringscentrum

Andere onderwerpen

Privacy Policy

Deze website maakt gebruik van externe componenten, b.v. Lettertypen, kaarten, video's of analysetools, die allemaal kunnen worden gebruikt om gegevens over uw gedrag te verzamelen. Privacyverklaring (duits)