Rondleiding op de tentoonstelling

De permanente tentoonstelling in de voormalige turn- en schermzaal opent met twee themasegmenten. In het sleuteljaar 1941 komen verscheidene symptomatische en supraregionale aspecten van de geschiedenis van de SS sterker tot uitdrukking. Dit wordt ook weerspiegeld in de Wewelsburg. 

Een chronologisch overzicht van de algemene ontwikkeling van de SS en de gebeurtenissen in het dorp Wewelsburg van 1923 tot nu laat zien hoe zeer de machtsontwikkeling van de SS van invloed was op de lokale gebeurtenissen in Wewelsburg.

Biografieën van bekende SS-leiders en SS'ers die toezicht hielden op de Wewelsburg, bevatten informatie over de organisatie van de Schutzstaffel, de banden met de politie en de oprichting van autonome bewapende formaties. 

In deze themawereld worden de belangrijkste figuren bij naam genoemd en uitgelegd welke rol ze speelden en hoe belangrijk ze waren voor de SS. We leren hoe de SS is kunnen uitgroeien tot een van de machtigste organisaties van het Derde Rijk.

De SS was geen uniforme organisatie, maar doordat de leden van de SS dezelfde interesses en levensopvattingen deelden, ontstond naar buiten toe de indruk van een gesloten eenheid. Het geïdealiseerde levensprogramma van de SS omvatte zowel dagelijkse aangelegenheden als religie en geschiedenis- en kunstinzicht. 

De innerlijke verheffing en het gevoel van eigenwaarde van de SS'ers werd ook steeds gekenmerkt door geweld en uitsluiting van buitenstaanders. De zelfbeschouwing als superieur ras en politieke elite ging steeds gepaard met de vervolging van vermeende "anderen".

De twee kamers in de noordelijke toren, de "grafkelder" en de "zaal van de Obergruppenführer" bleven tot 1945 onafgewerkt. Welke bestemming deze kamers zouden krijgen, is niet met zekerheid geweten. 

Twee centrale punten van de SS-aanwezigheid in Wewelsburg zijn zichtbaar in de bouwresten: de architecturale grootheidswaan en de terreur tegen de gevangenen van het concentratiekamp die hier moesten werken. 

Na 1945 hebben de kamers ook het voorwerp uitgemaakt van nationaalsocialisme vergoelijkende, merkwaardige of fantastische verklaringen.

Aan de hand van de ontwikkeling van het concentratiekamp in Wewelsburg en de geschiedenis van de gevangenen daar, biedt de tentoonstelling inzicht in het mensverachtende functioneren van een nationaalsocialistisch concentratiekamp. De ontwikkeling en organisatie van het kamp worden vooral getoond vanuit het daderperspectief van de SS'ers die instonden voor de leiding van het kamp.

Daartegenover staan de persoonlijke ervaringen van de gevangenen: aankomst in het kamp, onderbrenging in de barakken, werk, ziekte, dood. Een presentatie van de eindfase van het nationaalsocialistische concentratiekamp verwijst opnieuw naar de supraregionale geschiedenis van de SS.

De tentoonstelling eindigt niet in 1945, maar werpt een historisch licht op de naoorlogse samenleving (zowel in Wewelsburg als in heel Duitsland). Belangrijke aandachtspunten daarbij zijn het zelfbeeld van SS'ers na 1945 en de omgang met de concentratiekampgevangenen. 

Op basis van de juridische afhandeling en herdenking van hetgeen er in de Bondsrepubliek Duitsland is gebeurd, moet duidelijk worden gemaakt welke maatschappelijke structuren, ambities en wereldbeschouwingen mensen hebben veranderd in daders en slachtoffers en wat men daaruit kan concluderen voor het leven van ieder individu in de hedendaagse samenleving.